Wij als mensen kunnen onszelf heel goed voor de gek houden. Vaak ligt hier een afweermechanisme aan ten grondslag. De functie van afweermechanismen is het verminderen of wegnemen van onplezierige gevoelens. In feite een psychologische strategie waarbij er vaak een verstoring van de werkelijkheid optreedt, puur om jezelf te beschermen.
Afweermechanismen zijn zeer zeker nuttig. Je kunt net doen alsof iets niet bestaat (bijvoorbeeld bij slecht nieuws), een vervelende herinnering wordt verdrongen, je projecteert een onaangename eigenschap op een ander of je verzint een smoes om de werkelijke reden te verdoezelen. Het geeft vaak even een ‘adempauze’. Het effect van een afweermechanisme is echter van tijdelijke aard; de oorzaak van de angst wordt immers niet weggenomen.
Wat ik vaak terugzie in sessies, is dat paarden laten zien wat er niet ‘klopt’. Ze laten je vaak zien waar het aan ontbreekt, en maken je bewust van je afweermechanismen. Zo ook in het coachingstraject van Mirjam. Mirjam werkt als docente in het middelbaar onderwijs. In gesprek is ze druk aan het vertellen, ze praat in hoog tempo en springt van hot naar her. Ze laat zoveel onderwerpen de revue passeren, dat ze soms ook zelf de draad kwijtraakt. In de sessies met de paarden spiegelden de paarden perfect wat het effect is van haar gedrag: wanneer Mirjam geen focus had, verloor ze het contact met het paard. De paarden konden haar eigenlijk letterlijk en figuurlijk niet volgen.
Als een opdracht niet lukte, reageerde ze vaak wat lacherig. Ze lachte terwijl ze het eigenlijk niet leuk vond. Het gedrag van Mirjam was in dit geval een uiting van het afweermechanisme ‘rationalisatie’: overal een verklaring voor hebben, snel denken en praten, steeds grapjes maken en lachen. Met als resultaat dat je nooit pijn voelt of ieder geval aan het vluchten bent voor iets dat niet prettig is.
In de vierde sessie kwam het in de coaching tot een doorbraak. Mirjam had als doel om dichter bij haar gevoel te komen. Ze had een pikzwart paard uitgekozen, van een behoorlijk formaat en met een dominante uitstraling. In de sessie stond het paard werkelijk als aan de grond vastgenageld, stokstijf met vier benen op de grond. Het paard ging steeds meer hangen met zijn hals, en reikte met zijn neus bijna tot aan de grond. Het maakte een hele kwetsbare indruk, verdrietig bijna. Mirjam had in eerste instantie geen oog voor het paard, ze was druk doende met haar eigen verhaal en ‘kletste de oren van mijn kop’. Ik heb haar gevraagd om te stoppen met praten en naar het paard te kijken: “Wat laat het paard je nu zien?”. Het wordt stil en Mirjam kijkt, maar kan het bijna niet aanzien. Ze kijkt mij weer aan en ik vraag haar opnieuw om te aanschouwen wat er gebeurt. “Het is zo confronterend..”. fluistert Mirjam. Haar emoties beginnen los te komen en ze begint zachtjes te snikken. Mirjam vertelde later dat zij elf jaar lang niet had gehuild.
Wat het gedrag van het paard voor Mirjam betekende? Het ging vooral om gevoelens van onmacht, van kwetsbaarheid. Gevoelens die ze jarenlang heeft proberen te onderdrukken. Mirjam heeft eigenlijk al die tijd net gedaan alsof het er niet was. Dit kan heel lang goed gaan, totdat je er last van krijgt, zoals bij Mirjam. In de coaching zijn we doorgegaan op dit thema en heeft Mirjam geleerd om beter naar zichzelf te luisteren. Meer stil te staan bij haar gevoel en soms ook even ‘pas op de plaats’ te maken, te focussen op dat wat voor haar belangrijk is.
Dankzij de paarden is het haar gelukt om bij de kern, de oorzaak van haar probleem te komen. Nu hoeft ze er niet meer voor weg te rennen, maar durft ze het aan te kijken en te accepteren. Mooier kan niet, toch?
